سرمایه گذاری در بورس چه مزایایی دارد؟
بازارهای بورس از بهترین بسترها برای سرمایه گذاری هستند و با سرمایه گذاری در بورس و اوراق بهادار می توانید به درآمد به مراتب بالاتری از شکل سرمایه گذاری این بانکی، دست یابید. البته ماهیت سرمایه گذاری در بازارهای بورس، با ریسک هایی همراه است و در صورتی می توانیم این بازار را سودآور بدانیم که فعالیت در آن، با شناخت و آگاهی کافی همراه باشد. در ادامه این مطلب سرفصل های زیر را پاسخ خواهیم داد:
کسب سود و شکل سودآوری در بازار سهام
سودآوری در بازار سهام در گام اول مبتنی بر افزایش قیمت سهام خریداری شده است. به علاوه سود نقدی ناشی از برگزاری مجمع و سوددهی سالیانه شرکت ها، بخش دیگری از درآمدهای سهامداران را تشکیل خواهد داد. (البته این مورد قطعی نیست و در همیشه اتفاق نخواهد افتاد. حتی زمانی پیش می آید که شرکتی در مجمع خود تصمیم می گیرد که در یک سال مالی، از تقسیم سود بپرهیزد.)
اما در صورتی که قرار باشد سود نقدی میان سهامداران تقسیم شود، این امر به یکی از دو صورت واریز به حساب سهامدار یا پرداخت نقدی سود از طریق بانک انجام خواهد شد. (برای دریافت سود نقدی از بانک، باید کارت ملی و کد بورسی خود را در اختیار داشته باشید.)
سرمایه گذاری در بورس به دو صورت کلی مستقیم و غیر مستقیم انجام میشود. سرمایه گذاری غیرمستقیم شامل صندوق‌های سرمایه‌گذاری و همچنین سبدگردانی است.
سودآوری در بازارهایی چون طلا و ارز، کمتر قابل پیش بینی هستند و نمی توان نسبت به آینده آن ها بر اساس مطالعات و قوانین، تکیه قابل توجهی داشت. این بازارها بیشتر بر اثر عوامل بیرونی تحت تاثیر قرار می گیرند و با نوسان های سیاسی و اقتصادی، تکان های قابل توجهی می خورند. البته بازار بورس نیز تحت تاثیر این نوسانات قرار دارد، اما کمتر از چیزی است که در بازارهای طلا و ارز اتفاق می افتد. به علاوه بازار بورس تحت حمایت قانونی قرار داشته و قواعد و اصولی در معاملات آن حاکم است. اما در بازارهای ارز و طلا، بی قانونی نسبی را شاهد هستیم و قیمت گذاری می تواند بدون اصول و قواعد صورت بگیرد.
این اتفاق در بازار مسکن نیز تاحدودی رخ می دهد. قیمت های کاذب و حباب های قیمتی بارها و بارها در بازارهای مسکن ایجاد شده و مالکان را به اوج ثروت کاذب رسانده و متقاضیان خرید را زمین گیر ساخته است. البته در چنین شرایط معاملات واقعی بر پایه این قیمت ها کمتر صورت می گیرد، اما با این همه اعداد و ارقام رد و بدل شده در چنین فضایی؛ به تشنج معاملاتی منجر می شود. این موضوع در بازارهای بورس کمتر اتفاق می افتد و قیمت گذاری و نوسانات قیمت، نمی تواند از دامنه نوسان بیرون رفته و تحت تاثیر هیجانات و شایعات، شکلی افسارگسیخته به خود بگیرد.
سرمایه گذاری در بورس با بودجه محدود
یکی دیگر از مزایای سرمایه گذاری در بازار بورس، امکان سرمایه گذاری با بودجه محدود است. به این صورت شما شانس این را دارید که حتی با داشتن 500 هزار تومان، به بازار بورس وارد شده و در همان اندازه شروع به فعالیت نمایید. بدیهی است که با توجه به اینکه حداکثر دامنه نوسان در بازار سهام کشور 5 درصد است، میزان سودآوری شما در یک روز کاری بورس، نمی تواند از 25 هزار تومان بیشتر باشد، اما به همین صورت ریسک زیان دهی نیز در همان 25 هزار تومان خلاصه خواهد شد ولی در مواقعی ممکن است دامنه نوسان 3، 2 و 1 درصد هم باشد که سود و متعاقبا زیان محدودتر خواهد شد. در حالی که چنین امکانی در سایر بازارهای موازی وجود ندارد. به طور مثال شما نمی توانید با این مبلغ هزار تومان به بازار طلا وارد شده و معامله ای انجام دهید. البته این امکان وجود دارد که با هر مبلغی نسبت به خرید میزانی طلا اقدام کنید، اما با توجه به نرخ طلا یا ارز، این اعداد و ارقام به عنوان سرمایه گذاری کاملا بی معنا هستند. این موضوع در خصوص بازار مسکن به مراتب سنگین تر دیده می شود. شما قادر به خرید از بازار مسکن با بودجه محدود نیستید و به نظر می رسد که روز به روز نیز این موضوع با چالش های بیشتری همراه شود.
مزایای سرمایه گذاری در بورس
1-نقدشوندگی سریع در بازار بورس
سرعت نقدشوندگی در بازار بورس بسیار بالا است و بسیار کم پیش می آید که قادر به فروش سهام خریداری شده خود نباشید. حتی شما می توانید چند لحظه پس از خرید یک سهام خاص، نسبت به فروش آن اقدام کنید. مساله تنها این است که قیمت مناسب و در چهارچوبی برای فروش سهام خود در نظر بگیرید. پس از آن به طور متوسط ظرف مدت 3 روز، مبلغ حاصل از فروش سهام از سوی کارگزاری به حساب شما واریز خواهد شد. این قابلیت نقدشوندگی سریع و مطابق با نرخ بازار، در دنیای بورس بسیار ممتاز دیده می شود. به طور نمونه شاید شما در بازاری چون ارز و طلا نیز به چنین قابلیتی دسترسی داشته باشید، اما غالبا برای فروش طلا و ارز در لحظه بحرانی و نقد کردن آن ها، مجبور به فروش زیر قیمت می شوید و همیشه خریدار آنی برای این کالاها به قیمت واقعی وجود ندارد. علاوه بر آن در بازاری چون بازار مسکن، نقدشوندگی با تاخیر بالا صورت گرفته و می تواند مدت انتظار قابل توجهی داشته باشد.
2-حفظ ارزش پول
با سرمایه گذاری در بازار بورس، به حفظ ارزش پول موفق خواهید شد. با انجام خریدهای سنجیده از سهام مختلف، سرمایه خود در بازار بورس را مطابق با نرخ تورم و حتی پیشتر از آن، حفظ خواهید کرد. البته این مورد به شکل سرمایه گذاری شما بستگی خواهد داشت و در صورتی که خرید سهم های مختلف را بدون آگاهی و اطلاعات لازم انجام دهید، نه تنها به سودآوری لازم و حفظ ارزش سرمایه خود موفق نمی شوید، بلکه احتمالا ضررهای زیادی را تجربه خواهید کرد.
3-برخورداری از حمایت قانونی
در بازار بورس قواعد و قوانین جدی برای هر دو سوی ماجرا وجود دارد. شرکت هایی که ارائه دهنده سهام خود در بازارهای بورس هستند، فارغ از این که به کدام بازار بورس وارد شده اند؛ باید از فیلترهایی عبور کرده و واجد شرایطی خاص باشند. به همین شکل سهامداران و افراد حقیقی و حقوقی وارد شده به بازارهای بورس نیز پیش از شروع معاملات به ثبت هویت در سامانه سجام پرداخته و کد بورسی را دریافت می کنند.
به این صورت امکان تخلفات هویتی یا معاملات غیرقانونی و متخلفانه در این بازار به صفر نزدیک می شود. این در حالی است که در بازارهایی چون طلا، ارز و حتی مسکن، بارها و بارها شاهد تخلفات معاملاتی بسیار زیادی هستیم. فروش طلا و ارز می تواند کاملا خارج از چهارچوب نظارتی صورت بگیرد و حتی کلاهبرداری های زیادی نیز در آن صورت بگیرد. همین طور در بازار مسکن نیز اوضاع به همین شکل خارج از یک چهارچوب نظارتی قوی و کامل است.
4-سهامداری و مشارکت در اداره شرکت
شما با خرید هر مقدار از سهام یک شرکت یا سازمان، به عضوی از مالکان آن تبدیل می شوید. البته بدیهی است که دارندگان درصدهای جزئی از سهام یک شرکت بزرگ، نمی توانند در تصمیم گیری های آن شرکت یا سازمان تاثیر مستقیم داشته باشند؛ اما به هر ترتیب شما به عنوان یک سهامدار جزئی در سرنوشت آن شرکت تاثیرگذار بوده و البته تاثیر خواهید پذیرفت. این موضوع در خصوص سهامداران بزرگ که بخش زیادی از سهام یک شرکت را در اختیار دارند، کمی متفاوت بوده و این عده می توانند در تصمیم های شرکت به صورت مستقیم اثربخش باشند.
چه تضمینی برای سرمایه گذاری در بورس وجود دارد؟
اگر بخواهیم شکل سرمایه گذاری در بازارهای بورس را با سایر بازارهای موجود مقایسه کنیم، باید گفت که به شرط انجام خرید و فروش های مبتنی بر دانش و آگاهی، ماهیت سرمایه گذاری در بورس با ضمانت سودآوری بالاتری نسبت به سایر بازارها همراه است. البته سپرده گذاری در بانک و دریافت ضریب سود قطعی به صورت ماهیانه را باید از این دایره بیرون دانست.
نکته: همواره به قانون ریسک بالاتر امکان کسب سود بیشتر توجه داشته باشید.
با توجه به نکته ذکر شده و با سرمایه گذاری در بورس به دلیل مالکیت بخشی از سهام شرکت ها در سود و زیان شرکت ها نیز شریک می شوید ولی در صورت پذیرفتن ریسک ذکر شده با داشتن دانش بورسی لازم، قادر به کسب مقدار قابل توجهی سود بیش از سود بانکی خواهید بود.
سود بانکی بهتر است یا سود بورس؟
پاسخ به این سوال به فردی که قصد سرمایه گذاری دارد و شرایط پیرامون وی، بستگی خواهد داشت. در صورتی که نیازمند دریافت سود قطعی ماهیانه به عنوان درآمد ثابت هستید، سود بانکی علی رغم کوچک تر بودن؛ مناسب خواهد بود. زیرا شما می توانید از دریافت ماهیانه آن اطمینان داشته و روی عدد آن حساب قطعی باز کنید. اما اگر به دنبال کسب سودآوری بیشتری بوده و روی ماهیانه و قطعی بودن رقم آن در یک ماه، پافشاری ندارید، به حتم سودآوری در بازار بورس زمینه بیشتری دارد و پتانسیل های سودآوری در معاملات بورسی بارها بزرگتر خواهد بود.
سود حاصل از سرمایه گذاری در بورس
برای شناخت سود حاصل از سرمایه گذاری در بورس، باید بدانیم که سود و زیان روزانه در بورس دارای محدوده ای است به نام دامنه نوسان. سود حاصل نیز روزانه در این محدوده قرار دارد.
به علاوه سهم های مختلف در روز نوسانات زیادی را بعضا تجربه می کنند. به این صورت که ممکن است در ساعات ابتدایی روز سهمی به سقف دامنه نوسان خود رسیده و پس از آن بازگشت به سمت پایین را بنا بگذارد و همین طور در دامنه نوسان خود بالا و پایین رود تا در پایان روز کاری بورس در یک نقطه بایستد. با توجه به توضیحات فوق، می توان میزان سودآوری در بورس را تخمین زد. بنابراین به نظر می رسد که امکان دستیابی به سودهای قابل توجه و درآمد عالی در بازارهای بورس وجود دارد، اما این مورد منوط به داشتن اطلاعات و آگاهی کافی نسبت به سهم های مختلف و خرید به موقع و فروش در زمان لازم است. در غیر این صورت نه تنها به سودآوری در بازار بورس دست نخواهید یافت، بلکه احتمال آن وجود دارد که در گام های مختلف، سرمایه اولیه خود را کوچک و کوچک تر نمایید.
چرا باید در بورس سرمایه گذاری کنیم؟
با سرمایه گذاری در بازار بورس، از خرید و فروش کالاهای فیزیکی چون سکه، ارز، مسکن، خودرو و غیره جهت سرمایه گذاری بی نیاز می شوید .
نقد شوندگی در این بازار به سرعت صورت می گیرد و شما می توانید به میزان نیاز خود، استخراج نقدینگی از بخش سرمایه گذاری را داشته باشید. در حالی که در بازاری چون مسکن یا حتی سکه، در صورتی که به طور مثال به 1 میلیون تومان نیاز داشته باشید، باید مالکیت ارزشمندتری را به نقدینگی تبدیل سازید. این شاید در مورد سکه، کمی قابل هضم باشد؛ اما در زمان فروش ملک حتی با فاکتور زمان بر بودن رسیدن به پول نقد نیز روبرو خواهید بود .
سرمایه گذاری در بازارهای بورس توصیه می شود، زیرا برای ورود به این بازارها نیازی به سرمایه بزرگ نداشته و می توانید با حداقل سرمایه 500 هزار تومان شروع به معامله کنید .
برای خرید و فروش سهام، نیازی به حضور فیزیکی شما در محل خاصی نخواهد بود و با دریافت کد معاملاتی آنلاین، می توانید معاملات خود در بازارهای بورس را از طریق درگاه اینترنتی کارگزاری به انجام برسانید .
اگر چه ریسک سرمایه گذاری در بازارهای بورس، بیشتر از سرمایه گذاری در بانک است؛ اما پتانسیل های این بازارها برای به دست آوردن سود، به مراتب بیشتر از چیزی است که در سپرده گذاری بانک ها خواهید داشت .
نکته پایانی در مورد سرمایه گذاری در بورس
به نظر می رسد که با مزایا سرمایه گذاری در بورس آشنا شدیم و خود را در معرض یک میدان اقتصادی قوی چند صد قطبی قرار خواهیم داد که پتانسیل سودآوری در هر قطب آن قرار دارد. کافی است که سر آهنربای سرمایه خود را با مطالعات درست و استفاده از ابزارهای بازار سرمایه، به سمت درستی چرخانده و به جذب درآمد و ثروت موفق شوید.
مدیریت سرمایه چیست؟ ارتباط مدیریت سرمایه گذاری و ریسک
مدیریت سرمایه را به روش‌های مختلفی میتوان معنی کرد، سرمایه‌گذاری‌های شخصی، سرمایه‌گذاری‌های درون سازمانی یا برون‌سازمانی، سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی و… روش‌های مختلفی برای حفظ ارزش پول و سودآوری هستند که همگی به مدیریت نیاز دارند.
رابرت کیوساکی در کتاب مشهور «پدر پولدار و پدر بی‌پول» چهار ربع نقدینگی کارمندی، کسب و کار کوچک، کارآفرین و سرمایه‌گذار را معرفی می‌کند و در تعریف سرمایه‌گذار می‌گوید این افراد کسانی هستند که پولشان برایشان کار می‌کند. درست است که هر شخصی در یکی از این چهار ربع نقدینگی قرار دارد، اما به نظر من همه افراد فارغ از اینکه در کدام ربع هستند، باید شمّ سرمایه‌گذاری و مدیریت آن را داشته باشند.
در این مقاله ابعاد مختلف مدیریت سرمایه را بررسی می‌کنیم و شما بعد از خواندن آن متوجه خواهید شد که هر نوع سرمایه‌ای را باید چگونه مدیریت کنید.
مدیریت سرمایه چیست؟
به طور کلی مدیریت سرمایه علمی است که افراد به کمک آن یاد می‌گیرند استراتژی مناسبی برای مدیریت دارایی‌هایشان بچینند. پایه این استراتژی‌ها بر مبنای ضرب‌المثل‌های «مالت را سفت بچسب، همسایه‌ات را دزد نکن» و «پول پول می‌آورد» بنا میشود؛ یعنی مدیران سرمایه باید در وهله اول ارزش سرمایه‌هایشان را حفظ کنند و بعد از آن به دنبال سودآوری باشند.
مدیران کسب و کارها به مدیریت پول موجود در کسب و کارشان هم نیاز دارند و باید قواعد و قوانینی را در این زمینه بدانند. پول هم میتواند مانند الکل باشد که فرّار است، به مرور زمان می‌پرد و کمتر میشود و هم میتواند مثل یک بهمن باشد و با قواعد کلی سرمایه گذاری گذشت زمان بزرگ و بزرگتر شود. اینکه شما سرمایه خود را به الکل تبدیل میکنید یا بهمن، کاملا به نحوه مدیریتتان بستگی دارد. در رابطه با تعریف مدیریت اینجا بیشتر بخوانید.
مدیریت سرمایه در شرایط کنونی کشور ما اهمیت بسیاری دارد، زیرا مرز میان کسب و کارهای سودآور و بیزینس‌های شکست خورده را مشخص می‌کند. مدیران کسب و کارها باید بتوانند جریان مالی شرکتشان را به صورت کامل کنترل کنند، یعنی اطلاعات دقیقی از بودجه‌بندی، هزینه‌ها و سرمایه موجود در سازمانشان داشته باشند و برای رسیدن به اهداف مالی مشخصی که تعیین کرده‌اند، برنامه‌ریزی کنند.
نحوه مدیریت سرمایه در بازارهای مالی
مدیریت سرمایه در بازارهای مالی نام یک کتاب مشهور از بنت ای مکدوول است. هر معامله‌گر در بازار سرمایه یک سبک معاملاتی منحصر به فرد دارد که خودش آن را طراحی می‌کند. سبک معاملاتی هر فرد به شخصیت، میزان سرمایه، اهداف مالی و زمان تعیین شده برای رسیدن به اهداف بستگی دارد. به همین دلیل حتی اگر در دوره‌های آموزشی مدیریت سرمایه در بازارهای مالی هم شرکت کرده باشید، کلیات طراحی سبک معاملاتی را یاد می‌گیرید و سپس باید با توجه به این فاکتورها، سبک منحصر به خودتان را ایجاد کنید.
استراتژی‌های مختلفی برای مدیریت صحیح پول در بازارهای مالی وجود دارد، اما یک استراتژی کلی تقسیم دارایی‌ها در دو نوع سبد است:
- سبد اول سبد امنیت است که در آن دارایی‌هایی را می‌خرید که سود کم اما تضمین شده‌ای دارند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سود ثابت جزو این دسته هستند.
- سبد دوم رشد نام دارد. در این سبد دارایی‌هایی خریداری میشود که ریسک بالاتری دارند، اما در صورت رشد سود خوبی نصیب معامله‌گر می‌کنند.
افراد با توجه به سبک معاملاتی که در نظر گرفته‌اند، دارایی‌هایشان را بین دو سبد بالا تقسیم می‌کنند؛ افرادی که ریسک‌پذیرتر هستند از سبد رشد بیشتر استفاده می‌کنند و افراد محتاط به سراغ سبد امنیت می‌روند. در رابطه با مدیریت مالی در مقاله دیگر دکامی بیشتر بخوانید.
بهتر است بخشی از پول خود قواعد کلی سرمایه گذاری را نیز به سرمایه‌گذاری‌های شخصی برای رسیدن به رویاهایتان اختصاص دهید. ممکن است برای رسیدن به این رویاها نیاز باشد روی خودتان سرمایه‌گذاری کنید و آموزش ببینید یا پولتان را ذخیره کنید و به مرور زمان بودجه مورد نیاز برای رسیدن به آن را به دست آورید.
راه‌هایی برای کاهش ریسک در بازار بورس
مدیریت ریسک و سرمایه یکی از مهمترین جنبه های معامله در بازار بورس است. جایی که معامله گران نیازمند دانش خوبی در زمینه‌ی شناخت، ارزیابی و مدیریت ریسک در بازار بورس هستند. بسیاری از افرادی که به‌تازگی وارد بازار سرمایه میشوند، شناختی از ریسک و انواع آن ندارند. متاسفانه بسیاری از تازه‌کارها در بورس پیش از چشیدن طعم تلخ ضرر، اهمیت توجه به ریسک را درک نمی‌کنند.
اگر دوست ندارید یکی از هزاران نفری باشید که با بی‌توجهی حاصل تلاش و زحمت سال‌های عمر خود را در بورس از دست می‌دهند، تا پایان این مقاله را با دقت بخوانید.
مدیریت ریسک در بازار بورس چیست؟
مدیریت ریسک و سرمایه یکی از ضروریات در معاملات بورس برای جلوگیری از ضررهای احتمالی در بورس است. مدیریت ریسک شامل شناسایی، ارزیابی و خنثی‌سازی ضررهای احتمالی در زمان حرکت بازار در جهت مخالف انتظارات معامله‌گران است. پس بسیار مهم است که پس از تحلیل کامل بازار و در نظر گرفتن تمامی ریسک‌های محتمل برای انجام معامله تصمیم‌گیری کنید.
در اینجا روندها مهمترین فاکتور هستند. یک روند در حقیقت سمت و سوی کلی بازار را نشان میدهد. روندها اغلب ممکن است شامل ریسک هایی متأثر از وقایع سیاسی، اقتصادی یا تکنولوژیک باشند. به این معنا که یک روند رو به رشد میتواند با توجه به شرایط ویژه‌ای معکوس شده و منجر به کاهش ارزش سهم شود. بنابراین همیشه پس از ارزیابی چنین خطراتی و سنجش ریسک و سود مورد انتظار اقدام به سرمایه‌گذاری کنید.
شناسایی ریسک در بازار بورس
هنگام شناسایی ریسک در بازار بورس باید عوامل گوناگون تاثیرگذار در جریان معاملات بازار را در نظر بگیرید. این عامل ها میتوانند فاکتورهای اقتصادی (مثل تصمیمات بانک مرکزی برای تغییر در نرخ بهره و مالیات) یا جدال معامله گران برای خرید سهامی مشخص باشند.
هنگام تصمیم‌گیری برای ورود به بازار بورس مطمئن شوید که این فاکتورهای اقتصادی را شناسایی کرده‌اید، چراکه این عوامل تاثیر مستقیمی بر دارایی شما خواهند داشت.
در اینجا به قدرت این عوامل در ایجاد تغییرات قیمتی در بازار اشاره کردیم. اگر تاثیر این عوامل بر بازار چشم‌گیر باشد باید تناوب رخ دادن آنها را نیز بدانید. دانستن این عوامل مهم در تشخیص وقایعی که تهدید بالقوه برای دارایی‌هایتان محسوب میشوند کمک خواهد کرد.
ارزیابی ریسک در بازار بورس
ارزیابی ریسک اغلب به یافتن عملکرد یک سبد سرمایه در بازار بورس اشاره دارد. دو روش برای ارزیابی ریسک در بازار سرمایه وجود دارد. یکی روش آلفا و دیگری روش بتا، در ادامه شرحی از هر دو روش را میخوانید:
روش آلفا در ارزیابی ریسک: آلفا معیار اندازه‌گیری عملکرد سرمایه در مقایسه با معیاری مشخص است. در حقیقت تغییرات سبد سرمایه‌گذاری حول شاخص، معیار آلفا نام دارد. مثبت بودن آلفا به این معناست که سرمایه‌گذاری موفق بوده و از معیار پیشی گرفته است. در مقابل اگر آلفا عددی منفی باشد، عملکرد سرمایه‌گذاری ناموفق است. آلفای صفر نشان‌دهنده تطابق کامل سرمایه‌گذاری با شاخص معیار است.
برای مثال آلفای 1 به معنی موفقیت سرمایه‌گذاری نسبت به شاخص معیار به میزان 1 درصد است. به‌طور مشابه آلفای منفی یک، معرف شکست سرمایه‌گذاری نسبت به شاخص معیار به میزان 1 درصد است.
روش بتا در ارزیابی ریسک: بتا معیاری برای اندازه‌گیری میزان نوسان یک سبد سرمایه‌گذاری در مقایسه با عملکرد کل بازار است. به‌طور کلی بتای بزرگتر از یک نشان‌دهنده این است که سبد شما نسبت به کل بازار نوسان بیشتری داشته است. در حالی که بتای کمتر از یک، نوسان کمتری را نشان میدهد. بتای کمتر به اصطلاح سهام دفاعی خوانده میشود. چرا که سرمایه‌گذاران تمایل به نگه‌داری آن تا زمانی دارند که بخشی از بازار دچار نوسان شود. از سوی دیگر بتای بیشتر زمانی مطابق میل سرمایه‌گذاران است که بازار به‌طور پیوسته در حال رشد است و سرمایه‌گذاران مایل به ریسک بیشتر برای به حداکثر رساندن سود خود هستند.
برای مثال اگر بتا 1.5 باشد سرمایهگذاریتان 50 درصد نوسان بیشتری نسبت به بازار دارد. اگر بتا 0.6 باشد به این معنی است که سرمایه گذاریتان 40 درصد نسبت به کل بازار کم نوسان‌تر است. یعنی در حالت اول اگر بازار روند مثبتی داشته باشد شما سود بیشتری کسب میکنید. در حالت دوم اگر بازی منفی باشد شما ضرر بیشتری از روند کلی تجربه خواهید کرد.
نکاتی برای مدیریت ریسک و سرمایه
تا اینجا به‌طور کلی با اصول شناسایی و ارزیابی ریسک در بازار بورس آشنا شدید. حال بیایید نکاتی را در خصوص مدیریت ریسک و سرمایه مرور کنیم.
انتظارات‌تان را درست تنظیم کنید
زمانی که مبتدی هستید ممکن است فکر کنید یک سرمایه‌گذاری جذاب و پرسود کاری ساده است. اما باید بدانید که معامله در بورس به مقدار زیادی کار سخت، تلاش و تجربه احتیاج دارد.
ابتدا اصول بنیادی معاملات در بازار بورس را فرا بگیرید. به این کار مثل شغلی پر درآمد، اما خطرناک نگاه کنید. ابتدا باید در محیطی امن آموزش ببینید تا بتوانید در مواجهه با خطرات شغل خود آماده باشید. قطعا با کسب دانش در گذر زمان میتوانید به اهداف خود دست یابید.
از شغل فعلی خود استعفا ندهید
به تازگی با بورس آشنا شده‌اید؟ کارتان را برای معامله با پولی که توانایی از دست دادنش را ندارید رها نکنید.
بسیار مهم است زمانی که در حال یادگیری هستید توقع درآمد از بورس نداشته باشید. هرگز از پولی که برای اجاره‌خانه یا پرداخت قبوض خود نیاز دارید استفاده نکنید. به یاد داشته باشید بیشتر معامله‌گران ضرر می‌کنند. فقط با پولی که توانایی از دست دادنش را دارید معامله کنید.
انواع ریسک در بازار بورس ممکن است سرمایه‌تان را تحت تاثیر قرار دهند. اجازه ندهید این تاثیرات سبب نگرانی بیش از حد شما شده و زندگی‌تان را مختل کنند. این مسئله باعث میشود تحت فشار بیشتری قرار گرفته و حتی به دلیل تصمیمات نادرست ریسک‌های بیشتری را تجربه کنید.
استراتژی مناسب خود را بیابید
شما باید استراتژی‌های مختلفی را امتحان کنید. اما در نهایت یک استراتژی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید. اگر در یک استراتژی بسیار ماهر باشید، بهتر از این است که در همه‌ی استراتژی‌ها تنها کمی مهارت داشته باشید. استراتژی خود را تعریف کنید. محدوده‌ی آن را مشخص کنید و روی کاغذ بیاورید.
اگر با استراتژی‌های گوناگون بطور همزمان معامله میکنید، احتمال اینکه در هیچ‌کدام به موفقیت دلخواه خود نرسید بسیار زیاد است. البته گاهی ممکن است داشتن نیم‌نگاهی به انواع استراتژی‌ها به شما کمک کند. اما این در شرایطی‌ست که به‌اندازه‌ی کافی خبر و باتجربه‌اید.
اهداف قیمتی تنظیم نکنید
زمانی که وضعیت خوبی در بازار دارید ممکن است وسوسه شوید تا نتایج خوبتان را گسترش دهید و یا اهداف روزانه تعیین کنید. به یاد داشته باشید که شما در روزهای خوب بازار قرار دارید. قرار نیست همیشه اوضاع به‌همین منوال باشد. ریسک در بازار بورس تنها محدود به بعضی زمان‌ها نیست و در سبزترین شرایط نمودار نیز میتواند گریبان شما را بگیرد.
اگر در یک روز سودی عایدتان نشد نباید با این موضوع مشکلی داشته باشید. اما با تعیین اهداف قیمتی در هر بازه‌ی زمانی ممکن است به استفاده از استراتژی‌های غیرمنطقی روی بیاورید. فراموش نکنید که با چنین عملکردی میزان ریسک سرمایهگذاریتان نیز بیشتر میشود.
ریسک همیشه در بازار بورس وجود دارد
اگر احساس میکنید که موضوع ریسک در بازار بورس بسیار گسترده بوده و درک آن سخت است، نگران نشوید. چیزهای زیادی در این مسیر باید بیاموزید. معامله در بازار بورس ممکن است گاهی به‌حدی سخت باشد که شما را ناامید کند.
اما امید خود را از دست ندهید و به یاد گرفتن ادامه دهید. یادگیری مهارت‌های ارائه شده در دوره‌های آموزشی نظیر دوره جامع کاربردی تحلیل تکنیکال، دوره تحلیل بنیادی، دوره فیلترنویسی و دوره تابلوخوانی دیگر دوره‌های دانشکده‌ی بورس میتواند به شما کمک کند. در ابتدا سعی کنید در معاملات کم‌ریسک‌تر مهارت خود را بسنجید. سپس به‌تدریج دامنه‌ی سرمایه‌گذاری خود را گسترش دهید.
مدیریت سرمایه چیست؟ ارتباط مدیریت سرمایه گذاری و ریسک
مدیریت سرمایه را به روش‌های مختلفی میتوان معنی کرد، سرمایه‌گذاری‌های شخصی، سرمایه‌گذاری‌های درون سازمانی یا برون‌سازمانی، سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی و… روش‌های مختلفی برای حفظ ارزش پول و سودآوری هستند که همگی به مدیریت نیاز دارند.
رابرت کیوساکی در کتاب مشهور «پدر پولدار و پدر بی‌پول» چهار ربع نقدینگی کارمندی، کسب و کار کوچک، کارآفرین و سرمایه‌گذار را معرفی می‌کند و در تعریف سرمایه‌گذار می‌گوید این افراد کسانی هستند که پولشان برایشان کار می‌کند. درست است که هر شخصی در یکی از این چهار ربع نقدینگی قرار دارد، اما به نظر من همه افراد فارغ از اینکه در کدام ربع هستند، باید شمّ سرمایه‌گذاری و مدیریت آن را داشته باشند.
در این مقاله ابعاد مختلف مدیریت سرمایه را بررسی می‌کنیم و شما بعد از خواندن آن متوجه خواهید شد که هر نوع سرمایه‌ای را باید چگونه مدیریت کنید.
مدیریت سرمایه چیست؟
به طور کلی مدیریت سرمایه علمی است که افراد به کمک آن یاد می‌گیرند استراتژی مناسبی برای مدیریت دارایی‌هایشان بچینند. پایه این استراتژی‌ها بر مبنای ضرب‌المثل‌های «مالت را سفت بچسب، همسایه‌ات را دزد نکن» و «پول پول می‌آورد» بنا میشود؛ یعنی مدیران سرمایه باید در وهله اول ارزش سرمایه‌هایشان را حفظ کنند و بعد از آن به دنبال سودآوری باشند.
مدیران کسب و کارها به مدیریت پول موجود در کسب و کارشان هم نیاز دارند و باید قواعد و قوانینی را در این زمینه بدانند. پول هم میتواند مانند الکل باشد که فرّار است، به مرور زمان می‌پرد و کمتر میشود و هم میتواند مثل یک بهمن باشد و با گذشت زمان بزرگ و بزرگتر شود. اینکه شما سرمایه خود را به الکل تبدیل میکنید یا بهمن، کاملا به نحوه مدیریتتان بستگی دارد. در رابطه با تعریف مدیریت اینجا بیشتر بخوانید.
مدیریت سرمایه در شرایط کنونی کشور ما اهمیت بسیاری دارد، زیرا مرز میان کسب و کارهای سودآور و بیزینس‌های شکست خورده را مشخص می‌کند. مدیران کسب و کارها باید بتوانند جریان مالی شرکتشان را به صورت کامل کنترل کنند، یعنی اطلاعات دقیقی از بودجه‌بندی، هزینه‌ها و سرمایه موجود در سازمانشان داشته باشند و برای رسیدن به اهداف مالی مشخصی که تعیین کرده‌اند، برنامه‌ریزی کنند.
نحوه مدیریت سرمایه در بازارهای مالی
مدیریت سرمایه در بازارهای مالی نام یک کتاب مشهور از بنت ای مکدوول است. هر معامله‌گر در بازار سرمایه یک سبک معاملاتی منحصر به فرد دارد که خودش آن را طراحی می‌کند. سبک معاملاتی هر فرد به شخصیت، میزان سرمایه، اهداف مالی و زمان تعیین شده برای رسیدن به اهداف بستگی دارد. به همین دلیل حتی اگر در دوره‌های آموزشی مدیریت سرمایه در بازارهای مالی هم شرکت کرده باشید، کلیات طراحی سبک معاملاتی را یاد می‌گیرید و سپس باید با توجه به این فاکتورها، سبک منحصر به خودتان را ایجاد کنید.
استراتژی‌های مختلفی برای مدیریت صحیح پول در بازارهای مالی وجود دارد، اما یک استراتژی کلی تقسیم دارایی‌ها در دو نوع سبد است:
- سبد اول سبد امنیت است که در آن دارایی‌هایی را می‌خرید که سود کم اما تضمین شده‌ای دارند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سود ثابت جزو این دسته هستند.
- سبد دوم رشد نام دارد. در این سبد دارایی‌هایی خریداری میشود که ریسک بالاتری دارند، اما در صورت رشد سود خوبی نصیب معامله‌گر می‌کنند.
افراد با توجه به سبک معاملاتی که در نظر گرفته‌اند، دارایی‌هایشان را بین دو سبد بالا تقسیم می‌کنند؛ افرادی که ریسک‌پذیرتر هستند از سبد رشد بیشتر استفاده می‌کنند و افراد محتاط به سراغ سبد امنیت می‌روند. در رابطه با مدیریت مالی در مقاله دیگر دکامی بیشتر بخوانید.
بهتر است بخشی از پول خود را نیز به سرمایه‌گذاری‌های شخصی برای رسیدن به رویاهایتان اختصاص دهید. ممکن است برای رسیدن به این رویاها نیاز باشد روی خودتان سرمایه‌گذاری کنید و آموزش ببینید یا پولتان را ذخیره کنید و به مرور زمان بودجه مورد نیاز برای رسیدن به آن را به دست آورید.
قواعد داوری 2022 ایکسید: فصلی نو در عرصه حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری؟-سیما غفاری
در یک تقسیم بندی کلی و کلاسیک، داوری به دو شاخه داوری تجاری بین المللی و داوری سرمایه گذاری خارجی طبقه بندی شده است. مرکز حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری خارجی (ایکسید، ICSID ) پیشروترین نهاد در عرصه حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری در سطح بین المللی محسوب می شود. به عبارتی دیگر، هرجا که سخن از اختلافات سرمایه گذاری میان دولت ها و سرمایه گذاران خارجی به میان می‌آید، ناخودآگاه نام ایکسید نیز به ذهن متبادر میشود. ایکسید به تازگی مجموعه قواعد بروزرسانی شده خود را به طور رسمی منتشر کرده است. قواعد جدید (از جمله قواعد به روز رسانی شده داوری و میانجیگری ایکسید) از تاریخ اول ژوئیه2022 لازم الاجرا شده که این امر از موضوعات روز در عرصه داوری بین المللی محسوب شده و توجه داوران، وکلا و اساتید برجسته را در نظام های مختلف حقوقی به خود جلب کرده است. فلذا این نوشتار در پی آن است تا به اختصار به بررسی قواعد جدید وخصوصا قواعد داوری 2022 ایکسید بپردازد.
سابقه اصلاح قواعد و مقررات ایکسید
به عنوان نکته مقدماتی شایان ذکر است قواعد کلی سرمایه گذاری که این چهارمین مرتبه است که ایکسید به اصلاح قواعد خود پرداخته است. اصلاح اخیر قواعد ایکسید فرایند طولانی و بی سابقه ای از سال 2016 تا 2022 طی کرده است؛ با این توضیح که نخست پروژه اصلاح قواعد و بررسی مباحث کلیدی که نیاز به تغییر داشتند، در سال 2016 کلید خورد. متعاقب آن، از ماه اوت سال 2018 تا نوامبر سال 2021 شش نسخه از قواعد موسوم به working paper به زبان های انگلیسی، فرانسه و اسپانیایی منتشر شده و در نهایت قواعد در ژانویه 2022 به رای گیری و تبادل نظر گذاشته شد. با توجه به اظهارات اخیر خانم Meg Kinnear ، دبیرکل ایکسید و نایب رییس بانک جهانی در یک کنفرانس بین المللی پیرامون رونمایی از قواعد ایکسید، طولانی شدن پروسه انتشار نهایی قواعد ایکسید به دلیل حساسیت بالای موضوع و دریافت نقطه نظرات متفاوت از دولت های مختلف (156 دولت که به کنوانسیون ایکسید پیوسته اند) بوده است.
ایکسید در چهار کتاب اصلی قواعد به روز شده خود را منتشر نموده که به طور رایگان در وبسایت آن برای عموم به اشتراک گذاشته شده و قابل دانلود است (اینجا). چهار محور قواعد جدید 2022 ایکسید عبارتند از:
- کنوانسیون و قواعد و مقررات ایکسید یا Convention, Regulations and Rules (کتاب آبی رنگ)؛
- قواعد تسهیلات اضافی ایکسید یا Additional Facility Rules (کتاب زرد رنگ)؛
- قواعد و مقررات میانجیگری یا Mediation Rules and Regulations (کتاب سبز رنگ)؛
- و در نهایت قواعد و مقررات حقیقت یابی یا Fact Finding Rules and Regulations (کتاب قرمز رنگ).
هدف از اصلاح قواعد ایکسید، مدرن سازی و به روز رسانی قواعد بر اساس مسایل روز در عرصه داوری، تجربیات ده سال اخیر خود در مدیریت پرونده ها، رویه ایکسید و واکنش‌های دریافت شده از سوی طرفین اختلافات مطروحه در مرکز بوده است. همچنین ایکسید با اصلاح کلیه مقررات خود در محورهای مزبور، در پی آن است تا کارایی و شفافیت را در پروسه حل و فصل اختلافات افزایش داده و گزینه های متنوع تری در پیش روی طرفین اختلاف جهت انتخاب بهترین روش حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری قرار دهد. افزایش سرعت در حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری و ایجاد تعادل میان حقوق دولت ها و سرمایه گذاران در طول فرایند داوری نیز از جمله مهمترین اهداف در اصلاح قواعد ایکسید بوده که در لابلای مواد گوناگون قواعد منعکس شده است.
ویژگی‌های کلیدی قواعد جدید داوری 2022 ایکسید
قواعد جدید داوری ایکسید در کتاب آبی رنگ که در بالا بدان اشاره شد، درج شده و دربردارنده 86 ماده است. یکی از تغییرات مهم قواعد داوری ایکسید که در نسخ قبلی قواعد پیش بینی نشده بود، بحث های حقوقی مربوط به چالش های عملی تامین مالی توسط ثالث Third Party Funding یا مخفف آن TPF در داوری بین المللی است که ماده 14 قواعد جدید داوری ایکسید بدان پرداخته است. روند تدوین این ماده طولانی بوده و مواضع و نقطه نظرات متعددی از سوی دول عضو کنوانسیون ایکسید مطرح شده بود. با توجه به رشد فزاینده تعداد شرکت های ثالث که به تامین مالی در پرونده های داوری بین المللی میپردازند، به نوعی میتوان گفت در یک دهه اخیر تامین کنندگان مالی ثالث یکی از بازیگران اصلی در دنیای داوری بین المللی محسوب میشوند. از این رو، بسیاری از مراکز داوری همچون مرکز داوری بین المللی هنگ کنگ ( HKIAC )، اتاق بازرگانی بین المللی( ICC )، مرکز داوری بین المللی دبی( DIAC )، مرکز داوری بین المللی سنگاپور( SIAC ) و . اقدام به قاعده مند سازی TPF در قواعد داوری تجاری بین المللی خود نموده اند. حال ایکسید نیز به مانند سایر مراکز داوری، طرفین را ملزم به افشای هویت (نام و آدرس) تامین کننده ثالث نموده است تا ریسک بروز تعارض منافع و در نهایت عدم اجرای رای داوری را به حداقل برساند. ایکسید در بند 4 ماده 14 ابتکار عمل را به دست گرفته و مقرر نموده است که دیوان داوری میتواند طرفین را ملزم به افشای سایر اطلاعات مربوط به قرارداد تامین مالی نیز نماید. همچنین چنانچه تامین کننده ثالث یک شخص حقوقی باشد، مطابق بند یک ماده 14 قواعد، نام اشخاص و نهادهای کنترل کننده و مالک شخص حقوقی باید به طور مکتوب برای هیات داوری افشا گردد. انتقادهای متعددی به این ماده وارد شده است؛ اما اعطای این حق به هیات داوری میتواند در آینده ریسک بروز تعارض منافع و جرح داور و اتلاف وقت را که از ریسک ها و چالش های اساسی مکانیزم تامین مالی توسط ثالث محسوب می شود، به طور چشمگیری به حداقل برساند.
یکی دیگر از محورهای مهم قواعد جدید داوری ایکسید، افزایش شفافیت در روند رسیدگی و نیز نتیجه فرایند داوری است. نیک می دانیم که از آنجا که در اختلافات میان دول و سرمایه گذاران خارجی، منافع عمومی مطرح است، بحث شفافیت ( Transparency ) از جمله کلیدواژه ها و مفاهیم اصلی در داوری اختلافات سرمایه گذاری خارجی تلقی می شود که به نوعی با مفهوم محرمانگی ( Confidentiality ) در تقابل و حتی تضاد قرار می گیرد. ماده 62 تا 64 قواعد جدید ناظر بر انتشار آرای داوری و مدارک و اسناد ارائه شده در روند رسیدگی داوری است. مطابق ماده 62، چنانچه طرفین بر انتشار رای داوری نهای و اسناد موافقت نموده باشند، مرکز مکلف به انتشار رای صادره خواهد بود. لازم به ذکر است که مطابق قواعد جدید، چنانچه طرفین ظرف 60 روز از ارسال رای به طور مکتوب مخالفت خود را با انتشار آرا یا اسناد اعلام ننمایند، به طور پیش فرض چنین تصور می شود که طرفین نسبت به انتشار آرا و اسناد مخالفتی نداشته و رضایت داشته اند که این پیش فرض در نسخ قبلی قواعد وجود نداشته است. مطبق ماده 66 قواعد نیز عموم میتوانند در جلسات رسیدگی ایکسید حضور به عمل بیاورند؛ مگر آنکه طرفین اختلاف به این امر اعتراض نمایند.
از دیگر نکات کلیدی قواعد جدید ایکسید، قواعد مربوط به «رسیدگی فوری یا Expedited Arbitration » مندرج در مواد 75 تا 86 قواعد است. فرایند رسیدگی داوری سرمایه گذاری خارجی و در نهایت صدور رای داوری اصولا طولانی است. بر اساس مواد پیش گفته، طرفین میتوانند با توافق خود درخواست هدایت جریان داوری را تحت قواعد رسیدگی فوری نمایند. مطابق مواعد زمانی مندرج در این قواعد، هیات داوری در رسیدگی فوری باید ظرف 60 روز از ثبت دادخواست تشکیل شود و در نهایت رای داوری باید ظرف 120 روز از زمان پایان آخرین جلسه رسیدگی مربوط به مسایل ماهوی پرونده صادر شود. برخلاف بسیاری از سازمان های داوری، ایکسید برای رجوع و استفاده از قواعد رسیدگی فوری خود، سقف مبلغ عددی اختلاف را به عنوان پیش شرط در نظر نگرفته است. با این وجود به نظر می رسد این قواعد برای اختلافات با مبالغ کمتر و یا در پرونده هایی که اختلاف پیچیدگی کمتری دارد، مناسب باشد.
ایکسید در قواعد داوری به روز رسانی شده 2022 نهادهای ویژه ای نیز در جهت افزایش سرعت در حل و فصل اختلافات در نظر گرفته است. از جمله میتوان به فراهم آوردن امکانی ویژه برای خوانده دعوا جهت درخواست از هیات داوری مبنی بر رد ادعاهایی که اساسا مبنای حقوقی ندارند ( Dismissal for Manifest Lack of Legal Merit ) اشاره کرد. به این موضوع به اختصار و به طور غیر مستقیم در نسخه 2006 قواعد ایکسید پرداخته شده بود؛ اما در نسخه جدید قواعد به طور مستقل ماده ای بدان اختصاص یافته است (ماه 41). درخواست و اعتراض مبنی بر بی پایه و اساس بودن ادعای مطروحه میتواند نسبت به مسایل ماهیتی پرونده، مسایل شکلی یا صلاحیتی باشد و باید ظرف 40 روز از زمان تشکیل دیوان داوری به طور مکتوب اعلام شود. پیش بینی این موضوع در قواعد جدید می تواند بالقوه از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری نماید.
یکی دیگر از تغییرات قواعد ایکسید در ماده 42 تصریح شده است؛ با این توضیح که برای نخستین بار به طور تفصیلی به تشریفات شکلی مربوط به تقسیم بندی فرایند داوری به دو مقطع ( bifurcation ) در داوری سرمایه گذاری پرداخته شده است. بر این اساس طرفین میتوانند از هیات داوری درخواست نمایند تا به یک موضوع و سوالی خاص در مقطع مستقلی از فرایند رسیدگی داوری پرداخته شود. خود هیات داوری نیز میتواند حسب صلاحدید خود، مسایل مختلف پرونده را تقسیم بندی نموده و به طور مجزا به آن رسیدگی نماید. عموما نیز در عمل این درخواست ناظر بر رسیدگی بر مبنای تفکیک میان مسایل شکلی و صلاحیتی از مسایل ماهوی پرونده است تا اگر به دلیل مسایل شکلی هیات داوری خود را صالح به رسیدگی نداند، در هزینه و زمان صرفه جویی شده و طرفین به ماهیت پرونده نپردازند. طرفین میتوانند هنگام طرح ایرادات شکلی در آغاز فرایند رسیدگی و یا در سایر مراحل تقاضای bifurcation خود را به طور مکتوب و در چارچوب های زمانی مندرج در مواد 42 تا 44 اعلام نمایند.
همچنین قواعد جدید مقرر می نماید که ثبت دادخواست و مدارک باید به صورت الکترونیک صورت گیرد؛ مگرآنکه در شرایط خاص و استثنایی دیوان داوری نسخ چاپی و غیر الکترونیکی را لازم بداند. این رویکرد در بسیاری از قواعد داوری تجاری بین المللی نیز منعکس شده و حاکی از دغدغه های زیست محیطی ایکسید جهت ترویج استفاده بیشتر از فناوری و paperless practice منطبق با استانداردهای بین المللی است.
همانطور که در قسمت نخست این نوشتار بیان شد، ایکسید مجموعه قواعد داوری، تسهیلات اضافی، میانجیگری و حقیقت یابی خود را اخیرا بروزرسانی و اصلاح نموده است. افزون بر اینها، ایکسید با همکاری دبیرخانه آنسیترال نسخه چهارم و جدید مجموعه دستورالعمل و کدهای رفتاری خود را منتشر نموده ( Draft Code of Conduct for Adjudicators in International Investment Disputes ) که عمدتا ناظر بر تاکید بر لزوم رعایت بی طرفی و استقلال داوران و ضرورت افشای مواردی که منجر به تعارض منافع میشود، است. این دستورالعمل پس از بررسی کلیه استانداردها و کدهای رفتاری مندرج در معاهدات سرمایه گذاری و قواعد داوری سرمایه گذاری تدوین شده است. همه این اصلاحات و تغییرات، ارمغان آور فصلی نو در عرصه حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری خارجی خواهد بود.
پرونده هایی که پس از تاریخ یک ژوئیه2022 در ایکسید به ثبت برسند، بر اساس قواعد داوری 2022 رسیدگی خواهند شد.به عبارت دیگر کلیه پرونده هایی که قبل از این تاریخ به ثبت رسیده و آغاز شده اند، تابع قواعد قبلی ایکسید هستند. با توجه به اینکه زمان زیادی از لازم الاجرا شدن این قواعد نمیگذرد، نمیتوان به طور دقیق کاربردی بودن قواعد را در عمل ارزیابی کرد. با این وجود با توجه به جمیع موارد پیش گفته در خصوص تغییرات مهم قواعد داوری ایکسید، میتوان چنین نتیجه گیری کرد که به نظر میرسد داوری های سرمایه گذاری تحت نظام ایکسید در آینده با کیفیت، کارایی و سرعتی بالاتر از قبل در ایکسید هدایت شود.
دیدگاه شما