طرح پانزی چیست؟

رابرت شیلر در کتاب اقتصاد روایی توضیح می‌دهد که روایت‌های قدرتمند معمولاً مانند یک اپیدمی عمل می‌کنند: در دوره‌ای بسیار فراگیر می‌شوند، پس از مدتی اثرشان کاهش می‌یابد، و سپس دوباره در دوره‌ای دیگر باز می‌گردند و شیوع پیدا می‌کنند. شرکت‌های هرمی هم از همین دست روایت‌های قرتمند است.
خلاصه کتاب اقتصادروایی را بشنوید.

بررسی پانزی بودن بیت کوین + آیا بیت کوین یک پروژه پانزی است؟

در بهار ۲۰۲۱ همه از بیت کوین به عنوان جایگزینی برای طلا و دلار یاد می‌کردند اما این روزها پس از سقوط شدید قیمت این رمزارز، فرضیه پانزی بودن بیت کوین دوباره مطرح شده است. گرچه افراد کمی چنین فرضیه‌ای را قبول دارند اما باید مشخصات یک پروژه پانزی را با BTC مقایسه کرد تا با خیالی آسوده‌تر به سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها ادامه داد.

فرضیه‌ قدیمی و جنجالی پانزی بودن بیت کوین

طرح‌های پانزی به پروژه‌هایی گفته می‌شود که با مقاصد کلاهبرداری طراحی و اجرا می‌شوند. در این پروژه‌ها از دارایی سرمایه‌گذاران جدید برای اعطای پاداش به سرمایه‌گذاران قبلی استفاده می‌شود. چنین پروژه‌هایی هیچ کاربرد یا منبع درآمدی ندارند.

مدت‌ها است ادعای پانزی بودن بیت کوین مطرح شده است. با اینکه در سال‌های گذشته BTC اعتبار بسیار زیادی پیدا کرده اما هنوز هم برخی‌ معتقدند این پروژه یک طرح پانزی است.

از همان ابتدا این تصور وجود داشت که BTC هیچ کاربرد خاصی ندارد و شبکه بیت کوین هیچ کار خاصی انجام نمی‌دهد. بنابراین تنها عامل افزایش قیمت این دارایی، رشد تقاضا برای خرید توکن‌های BTC است.

طرح پانزی چیست؟

همان‌طور که ذکر شد، طرح‌های پانزی هیچ کاربردی ندارند و صرفاً دارایی‌ها را بین کاربران رد و بدل می‌کنند. پانزی نام یکی از تبهکاران بزرگ دهه ۱۹۲۰ است. چارلز پانزی (Charles Ponzi) توانست تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران را فریب دهد و دارایی‌های آنان را تصاحب کند. او به سرمایه‌گذاران وعده درآمد و پاداش‌های هنگفت می‌داد.

فرض کنید شما یکی از شرکت‌کنندگان اولیه طرح‌های پانزی هستید و ۵۰۰ دلار به پروژه تزریق کرده‌اید. طراح پروژه وعده سود سالانه (APY) ۲۰ درصد را به شما داده است. او با استفاده از سرمایه شما پاداش‌های شرکت‌کنندگان دیگر را می‌دهد و پس از جذب سرمایه‌گذاران جدید، پاداش‌هایی را برای شما واریز می‌کند. در چنین فرآیندی هیچ ارزشی آفریده نشده و هیچ پول جدیدی ساخته نمی‌شود. در نهایت ۵۰۰ دلار شما پس از مدت کوتاهی ناپدید خواهد شد و خبری هم از طراح و مجری پروژه نخواهد بود.

مشهورترین پروژه پانزی در دنیای کریپتو، وان کوین (OneCoin) است. این ارز دیجیتال هیچ پشتوانه، کاربرد یا هدفی نداشت اما توانست بیش از ۴ میلیارد دلار سرمایه جذب کند. روجا ایگناتوا (Ruja Ignatova) مغز متفکر این پروژه کلاهبرداری بود که سال‌ها است ناپدید شده است.

مقایسه پروژه‌های پانزی و بیت کوین

ساده‌ترین راه برای بررسی فرضیه پانزی بودن بیت کوین مطالعه توصیه‌های کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) در مورد طرح‌های پانزی است.

بازدهی بالا با ریسک کم یا بدون ریسک

بیت کوین در سال‌های گذشته بازدهی زیادی داشته است اما برخی‌ تصور می‌کنند سرمایه‌گذاری در BTC ریسک کمی دارد یا اصلاً بدون ریسک است. اگر ۵ سال پیش روی Bitcoin سرمایه‌گذاری می‌کردید، دارایی شما تا امروز ۷۰۰ درصد رشد کرده بود. با این حال هنوز ابهامات زیادی در مورد این رمزارز وجود دارد. در طول یک سال گذشته نیز شاهد افت حدود ۶۰ درصدی قیمت BTC بوده‌ایم.

بازدهی ثابت و غیرمنطقی

اگر بیت کوین یک طرح پانزی بود باید پاداش‌هایی به طور متناوب به کیف پول سرمایه‌گذاران واریز می‌شد. بیت کوین هیچ پاداش یا درآمد ثابتی را به سرمایه‌گذاران وعده نمی‌دهد. قیمت این رمزارز دائماً در نوسان است و ممکن است برای مدت‌ها روندی نزولی را در پیش بگیرید. بنابراین خبری از درآمد یا پاداش تضمین‌شده و ثابت نیست.

پلتفرم‌هایی توسعه یافته‌اند که در ازای سپرده‌گذاری Bitcoin سودهای سالانه قابل‌توجهی پرداخت می‌کنند. احتمال پانزی بودن چنین پلتفرم‌هایی وجود دارد اما این موضوع ارتباطی با ماهیت ارز دیجیتال BTC ندارد. برای درک بهتر این قضیه تصور کنید فردی با وعده ارائه سودهای هنگفت، دلارهای سرمایه‌گذاران را دریافت می‌کند. این فرد ممکن است تمام دلارها را تصاحب و در آخر فرار کند. گرچه سرمایه‌گذاران دلارهای خود را از دست داده‌اند اما این عمل مجرمانه ربطی به ماهیت دلار ندارد.

پروژه‌های بدون مجوز و ناشناس

سازمان SEC اعلام کرده است طرح‌های پانزی معمولاً در این سازمان یا سایر نهادهای قانونی و دولتی ثبت نمی‌شوند. در بازار کریپتو خبری از احراز هویت، ثبت قانونی و فرایندهای نظارتی نیست. تعداد بسیار کمی از رمزارزها پروژه‌های خود را در سازمان SEC ثبت کرده‌اند. اکثر ارزهای دیجیتال توسط کمیسیون معاملات طرح پانزی چیست؟ آتی کالا (CFTC) مدیریت می‌شوند. بنابراین بعید نیست در چنین بازاری شاهد توسعه پروژه‌های پانزی باشیم.

بسیاری از صرافی‌های رمزارزی هیچ مجوزی ندارند. با این حال برخی پلتفرم‌های معاملاتی تلاش می‌کنند که مجوزهای قانونی را به دست آورند و در چهارچوب قوانین و دستورالعمل‌های دولت‌ها فعالیت کنند. چنین شرکت‌هایی مورد تأیید سازمان SEC‌ نیستند اما نمی‌توان فعالیت‌های آنها را کاملاً غیرقانونی تلقی کرد.

پروژه‌های پرریسک با طرح‌های پانزی تفاوت دارند

بسیاری از سرمایه‌گذاران بازار ارزهای دیجیتال در سال گذشته برای اولین بار رمزارز خریداری کرده‌اند. تعداد زیادی از آنها تا امروز خسارت‌های سنگینی را تجربه کرده‌اند. قیمت برخی رمزارزها تا ۹۰ درصد کاهش یافته است. به همین دلیل برخی تازه‌واردها ادعای پانزی بودن Bitcoin را باور کرده‌اند. گرچه احساسات آنها قابل درک است اما نمی‌توان روند یک سال گذشته را معیاری برای تصمیم‌گیری در مورد BTC و سایر رمزرازها قرار داد.

پانزی بودن بیت کوین بسیار بعید به نظر می‌رسد. اگر این رمزارز یک پروژه پانزی بود باید سود حاصل از کلاهبرداری به کیف پول یا حساب مجرمان واریز می‌شد. بیت کوین به صورت غیرمتمرکز اداره می‌شود و هیچ واسطه‌ای در این شبکه وجود ندارد. تمرکززدایی یکی از اصلی‌ترین علت‌ها برای رد ادعای پانزی بودن BTC است. پروژه‌ای که توسط هیچ شخصی کنترل یا مدیریت نمی‌شود، بسیار بعید است که یک طرح پانزی باشد.

باید تفاوت‌های سرمایه‌گذاری با ریسک بالا و پروژه‌های پانزی را درک کرد. خرید BTC ممکن است ریسک زیادی به همراه داشته باشد اما این به معنای کلاهبرداری از سرمایه‌گذاران نیست. نوسان‌های قیمت Bitcoin زیاد است و شاید سرمایه‌گذاران در بازه‌های زمانی مختلف سود و زیان‌های قابل‌توجهی را تجربه کنند. در آخر باید گفت که ساتوشی ناکاموتو، توسعه‌دهنده بیت کوین، هویت ناشناسی دارد اما فعالیت‌های او اصلاً شبیه اقدامات چارلز پانزی نیست.

بررسی پانزی بودن بیت کوین

افرادی که در بازار ارزهای دیجیتال و مخصوصاً بیت کوین سرمایه‌گذاری می‌کنند، امیدوارند قیمت این دارایی افزایش یابد و در آینده سود زیادی به دست آورند. برخی‌ بیت کوین را طلای دیجیتال می‌نامند و برخی دیگر معتقدند به زودی BTC به مهم‌ترین ارز اینترنتی تبدیل خواهد شد. هیچ کس از آینده پادشاه ارزهای دیجیتال خبر ندارد. ممکن است BTC رکوردهای خارق‌العاده‌ای را در ماه‌های آینده ثبت کند و در طرف مقابل بعید نیست ارزش این رمزارز تا مرز ۱۰ هزار دلار نیز کاهش یابد.

بیت کوین یک دارایی دیجیتال و پرریسک است. نمی‌توان به راحتی حرکات نمودار BTC/USD را پیش‌بینی کرد. چالش‌هایی مثل سخت‌گیری دولت‌ها، جرایم اینترنتی، پولشویی، عدم پذیرش مردم و … ممکن است آینده این رمزارز را به سمت نابودی سوق دهد.

قیمت Bitcoin در یک سال گذشته روند ناامید‌کننده‌ای داشته است. عده‌ای معتقدند زمستان دیگری در بازار رمزارزها شروع شده است. با این حال این موضوعات دلیلی برای پانزی بودن بیت کوین نیستند.

خلاصه مطلب

تقریباً واضح است که پانزی بودن بیت کوین فرضیه‌ای غلط و احساسی است. به نظر می‌رسد افرادی که در بازار ارزهای دیجیتال خسارت مالی دیده‌اند یا از همان ابتدا نسبت به رمزارزها بدبین بوده‌اند، چنین فرضیاتی را مطرح می‌کنند. بیت کوین در طول سال‌های گذشته اعتبار زیادی به دست آورده و حالا بخش عظیمی از حجم بازار کریپتو را به خود اختصاص داده است. اگر دلایل علمی و منطقی به شما ثابت نکرد که پانزی بودن Bitcoin یک گزاره غلط است، بهتر است منتظر رکوردهای قیمتی جدید BTC در آینده‌ای نزدیک باشید.

طرح پانزی چیست؟

طرح های پانزی به نام چارلز پانزی ، کلاهبردار ایتالیایی که به آمریکای شمالی نقل مکان کرد و به دلیل سیستم خود معروف شد ، نامگذاری شده است. در اوایل دهه ۱۹۲۰ ، پانزی موفق به کلاهبرداری از صدها نفر با استفاده از برنامه خود شد، که بیش از یک سال این کلاهبرداری ادامه داشت. اساساً ، یک طرح Ponzi یک کلاهبرداری است که از سرمایه گذاران جدید پول می‌گیرد و به سرمایه گذاران قدیمی می‌دهد.

یک طرح Ponzi در طرح پانزی چیست؟ حال اجرا تا حدودی به این شکل است:

کلاهبردار ۱۰۰۰ دلار از سرمایه گذار می گیرد. او قول می دهد پول اولیه را همراه با سود ۱۰٪ در پایان یک دوره از پیش تعریف شده (مثلا ۹۰ روز) بازپرداخت کند.

کلاهبردار می تواند دو سرمایه گذار دیگر را قبل از کامل شدن دوره ۹۰ روزه پیدا کند. سپس وی از ۲۰۰۰ دلار جمع آوری شده از سرمایه گذاران دو و سه ، ۱۱۰۰ دلار به اولین سرمایه گذار پرداخت خواهد کرد. او همچنین احتمالاً اولین سرمایه گذار را به سرمایه گذاری مجدد ۱۰۰۰ دلار تشویق خواهد کرد و این روند ادامه پیدا خواهد کرد.

فریبکار با گرفتن پول از سرمایه گذاران جدید می تواند بازده وعده داده شده را به سرمایه گذاران اولیه پرداخت کند و آنها را متقاعد به سرمایه گذاری مجدد کند و افراد بیشتری را دعوت کند.

با رشد سیستم ، کلاهبردار باید سرمایه گذاران جدیدتری را برای پیوستن به این طرح پیدا کند. در غیر این صورت ، وی قادر به پرداخت بازده وعده داده طرح پانزی چیست؟ شده نخواهد بود.

در نهایت ، کلاهبردار یا با پولی که در دست دارد گرفتار می شود یا ناپدید می شود.

طرح هرمی چیست؟

یک طرح هرمی (یا کلاهبرداری هرمی) در بخش تجاری به عنوان مدلی عمل می کند که نوید پرداخت یا پاداش برای اعضایی را می دهد که نه تنها به این طرح می پیوندند بلکه می توانند اعضای جدیدی را نیز ثبت نام کنند.

این طرح در نهایت از بین می رود ، زیرا اعضای بیشتری برای ادامه روند مورد نیاز هستند. پیشرفت ناپایدار این طرح همان چیزی است که طرح های هرمی را غیرقانونی می کند.

اکثر برنامه های هرمی محصولی یا خدماتی ارائه نمی دهند و صرفاً با پول حاصل از جذب اعضای جدید حفظ می شوند. با این حال ، برخی از طرح های هرمی ممکن است به عنوان یک شرکت بازاریابی چند سطحی (MLM) قانونی که قصد فروش یک سرویس یا محصول را دارد ، ارائه شوند. اما آنها معمولاً این کار را فقط برای پنهان کردن کلاهبرداری اصلی انجام می دهند. بنابراین ، بسیاری از شرکتهای MLM از مدلهای هرمی استفاده می کنند ، اما همه شرکتهای MLM کلاهبرداری نمی کنند.

طرح پونزی وطرح هرمی
شباهت ها
هر دو نوع تقلب مالی است که با وعده بازده خوب ، قربانیان را متقاعد به سرمایه گذاری می کند.

برای موفقیت و فعال ماندن ، هر دو به ورودی منظم پول سرمایه گذاران جدید نیاز دارند.

معمولاً این طرح ها محصولات یا خدمات واقعی را ارائه نمی دهند.

تفاوت
طرح های Ponzi معمولاً به عنوان خدمات مدیریت سرمایه گذاری ارائه می شوند ، جایی که شرکت کنندگان معتقدند بازدهی که به دست می آورند نتیجه یک سرمایه گذاری قانونی است. متقلب اساساً از یکی پول می‌گیرد و به دیگری می‌دهد.

برنامه های هرمی مبتنی بر بازاریابی شبکه ای است و شرکت کنندگان برای کسب درآمد، اعضای جدید استخدام می کنند. بنابراین ، هر یک از شرکت کنندگان قبل از انتقال پول به بالای هرم ، کمیسیون می گیرد.

چگونه از خود در برابر کلاهبرداران محافظت کنید

شکاک باشید: یک فرصت سرمایه گذاری که با حداقل سرمایه گذاری نوید بازدهی سریع یا بالا را می دهد ، احتمالاً غیر صادقانه است. این امر به ویژه در هنگام سرمایه گذاری در موردی که کاملاً ناآشنا یا درک آن دشوار است ، بیشتر صادق است.

مراقب دعوت های غیر منتظره باشید: یک دعوت غیرمنتظره برای شرکت در یک فرصت سرمایه گذاری بلند مدت معمولاً یک هشدار خطر است.

از فروشنده تحقیق کنید. نهادی که فرصت سرمایه گذاری را تبلیغ می کند باید بررسی شود. یک مشاور مالی معتبر ، کارگزار یا کارگزاری ، توسط نهادهای حاکم مناسب ثبت و نظارت می شود.

به هیچ کس اعتماد نکن. تأیید کنید سرمایه گذاری های قانونی باید به طور قانونی ثبت شود. اولین اقدام درخواست اطلاعات ثبت نامی است. اگر فرصت سرمایه گذاری ثبت نشده باشد ، باید توضیح خوب و معقولی ارائه شود.

مطمئن شوید که سرمایه گذاری را درک کرده اید. شما هرگز نباید در کاری سرمایه گذاری کنید که درک کاملی از آن ندارید. اطمینان حاصل کنید که از منابع موجود استفاده کنید و در مورد فرصت های سرمایه گذاری که پیچیده است ، بسیار محتاط باشید.

گزارش. هر زمان که سرمایه گذاران با طرح هرمی یا پونزی روبرو می شوند ، مهم است که این موارد را به مقامات مربوطه گزارش دهند. این به شما کمک می کند تا سرمایه گذاران آینده را از قربانی شدن توسط همین کلاهبرداران محافظت کنید.

آیا بیت کوین یک طرح هرمی است؟

ممکن است برخی استدلال کنند که بیت کوین یک طرح هرمی بزرگ است ، اما این درست نیست. بیت کوین صرفاً پول است. این یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز است که توسط الگوریتم های ریاضی و رمزنگاری تأمین می شود و می توان از آن برای خرید کالاها و خدمات طرح پانزی چیست؟ طرح پانزی چیست؟ استفاده کرد. درست مثل پول فیات ، رمزارزها نیز می توانند در برنامه های هرمی (یا سایر فعالیت های غیرقانونی) مورد استفاده قرار گیرند ، اما این بدان معنا نیست که رمزارزها یا فیات ، طرح های هرمی هستند.

روش کلاهبرداری پانزی چیست و چطور فریب نخوریم؟

اگر مدتی است که در بازار فارکس یا کریپتو مشغول به کار هستید حتما با انواع سایتهای کلاهبردار روبرو شدید. اما روش کلاهبرداری پانزی چیست و چطور فریب نخوریم؟ طرح پانزی یک شیوه کلاه‌ برداری است که در آن بازدهی بسیار بالا در مقابل ریسک کم به افراد پیشنهاد می‌ شود. این بازی به اولین گروه‌ های سرمایه‌ گذار با استفاده از پولی که از اعضای جدید می‌ گیرد سودهای بالایی پرداخت می‌ کند. این طرح شبیه به روش کلاه‌ برداری هرمی است.

زیرا هر دو روش مبتنی بر سرمایه‌ اعضای جدید است. بخشی از پول اعضای جدید برای جلب اعتماد و تبلیغ به اعضای قدیمی‌ تر داده می‌ شود. در هر دو اسکم پانزی و هرمی به‌ محض اینکه آورده‌ سرمایه‌ گذاران طرح پانزی چیست؟ طرح پانزی چیست؟ جدید کمتر از سودهای پرداختی به اعضای قبلی شود، طرح‌ ها تعطیل می‌ شوند.

طرح پانزی چیست؟

طرح پانزی یک روش کلاهبرداری سرمایه‌ گذاری است که در آن به مشتریان در مقابل ریسک کم یا ناچیز سودهای بسیار فریبنده‌ ای پیشنهاد می‌ شود. شرکت‌ هایی که از شیوه پانزی استفاده می‌ کنند تمام تلاش خود را به کار می‌ گیرند تا هر چه بیشتر عضو گیری کنند.

آورده‌ اعضای جدید با عنوان سود حاصل از یک کسب‌ و کار قانونی به اعضای قدیمی‌ تر پرداخت می‌ شود. طرح پانزی بر جریان ثابت سرمایه‌ گذاری توسط اعضای جدید برای دادن سود به اعضای قدیمی‌ تر وابسته است. وقتی این جریان سرمایه‌ گذاری کاهش‌ یافته طرح پانزی چیست؟ و کمتر از سود پرداختی شرکت به اعضا شود، شرکت تعطیل‌ شده و همه‌ سرمایه‌ موجود را برای خودش بر می‌ دارد.

ریشه‌ های اسکم پانزی

عبارت «طرح پانزی» در سال ۱۹۲۰ از روی اسم یک کلاه‌ بردار با نام چارلز پانزی (Charles Ponzi) برگرفته‌ شده است. اگرچه رد اولین اشکال این شیوه کلاه‌ برداری به نیمه دوم طرح پانزی چیست؟ قرن نوزدهم می‌ رسد و توسط ادل اسپیتزدر (Adele Spitzeder) آلمانی و سارا هو (Sarah Howe)آمریکایی سر و سامان گرفته است. در واقع آنچه بعد ها بازی پانزی نام گرفت در دو رمان جداگانه توسط چالز دیکنز (Charles Dickens) به نام‌ های مارتین چازولویت (Martin Chuzzlewit) در سال ۱۸۴۴ و دوریت کوچک (Little Dorrit]) در ۱۸۵۷, توصیف شده است.

طرح اولیه پانزی در سال ۱۹۱۹ به خدمات پستی آمریکا تکیه داشت. پست در آن زمان یک نوع کوپن‌ بین‌ المللی پیش‌ خرید تمبر را توسعه داده بود. این کوپن‌ ها قابل معامله بودند. دریافت‌ کننده، کوپن را به اداره پست محل زندگی‌ اش می‌ برد و آن را با تمبرهای پست پیشتاز هوایی که برای ارسال نامه لازم بود مبادله می‌ کرد. پانزی اقدامات طمع کارانه خود را حول این مسئله بنا نهاد.

او تحت مدیریت شرکت خود با نام مبادله‌ اوراق بهادار، سودهای کلان ۵۰ درصدی در ۴۵ روز یا ۱۰۰ درصدی در ۹۰ روز را مشتریان خود وعده می‌ داد. به‌خاطر موفقیت پانزی در طرح تمبرهای پستی، سرمایه‌ گذاران خیلی زود جذب شرکت او شدند. پانزی به‌ جای سرمایه‌ گذاری واقعی این پول‌ها، آن را تحت عنوان سود بین سرمایه‌ گذاران تقسیم می‌ کرد.

طرح پانزی تا اوت ۱۹۲۰, یعنی زمانی که The Boston Post شرکت مبادله اوراق بهادار او را تحت بررسی قرار داد، ادامه داشت. در نتیجه‌ تحقیقات روزنامه ها، پانزی در ۱۲ اوت ۱۹۲۰ دستگیر شده و به‌خاطر چند فقره کلاه‌ برداری از طریق نامه‌ ها توسط پلیس فدرال آمریکا بازداشت شد.

علامت‌ های کلاهبرداری پانزی

مسئله طرح ponzi به ۱۹۲۰ محدود نشد و با توسعه و تغییر تکنولوژی این طرح نیز اشکال مختلفی به خود گرفت. در سال ۲۰۰۸ برنارد میداف به‌ خاطر مدیریت یک طرح پانزی که در آن گزارش‌ های معاملاتی را به مشتریان ارائه می‌ داد که هرگز صورت نگرفته بودند و آنان را ترغیب به سرمایه‌ گذاری و کسب سود از آن معاملات می‌ کرد، متهم شناخته شد.

گذشته از اینکه کدام تکنولوژی در طرح پانزی به کار می‌ رود، مشخصات کلی این طرح به شکل زیر است:

• تضمین سود بسیار بالا در مقابل ریسک کم
• جریان ثابت درآمدی بدون توجه به وضعیت بازار
• سرمایه‌ گذاری‌ هایی که مجوزهای لازم را کسب نکرده‌ اند
• استراتژی‌ های سرمایه‌ گذاری که مخفی یا آنقدر پیچیده بوده که قابل توضیح نباشند
• مشتریان قادر به مشاهده صورت‌ حساب‌ های رسمی سرمایه‌ گذاری خود نباشند
• مشتریان برای برداشت سرمایه‌ گذاری خود با مشکل مواجه باشند.

اگر قربانی یک طرح پانزی بودیم چه کنیم؟

اگر احساس می‌ کنید که قربانی یک طرح پانزی هستید اقدامات زیر را انجام دهید:

1. تمام ارتباطات مالی خود را با کلاه‌ برداران قطع کرده و دیگر پولی برایشان ارسال نکنید
2. به بانک خود اطلاعات دهید تا تراکنش‌ های مشکوک از حسابتان را رصد کنند
3. تمام مکاتبات الکترونیکی و غیر الکترونیکی خود با کلاه‌ برداران را حفظ کنید
4. به مراجع قضایی یا پلیس فتا مراجعه کنید.
5. درمجموع اگر دیدید کسی وعده سود غیرمنطقی می‌ دهد، حتما شک کنید. مهم‌ترین ابزار کلاه‌ برداران پانزی به طمع انداختن قربانیانشان است.

طرح‌ های Ponzi بزرگ تاریخ

حالا که با طرح اسکم Ponzi آشنا شدید اجازه بدید شما را با بزرگترین کلاهبرداران تاریخ در این زمینه آشنا کنیم و روش شیادی آن ها را به شما توضیح دهیم.

چالز پانزی

چالز پانزی به‌عنوان بنیان‌ گذار کلاه‌ برداری پانزی شناخته می‌شود. طرح اولیه پانزی با محوریت خدمات پستی پیاده شد. در آن زمان کوپن‌ هایی تحت عنوان International Reply Coupon توسط پست منتشرشده بود که به افراد اجازه می‌ داد موقع ارسال نامه هزینه تمبر جواب آن را نیز بپردازند. قیمت این کوپن‌ ها می‌توانست در کشور مبدا و مقصد اختلاف داشته باشد. این اختلاف قیمت سود بالقوه‌ ای را برای آربیتراژ کننده‌ ها فراهم می‌کرد. آن‌ ها می‌ توانستند یک کوپن را در ایتالیا ارزان‌ تر خریده و با اختلاف قابل‌ توجه در امریکا بفروشند. چراکه به خاطر وضعیت پس از جنگ جهانی اول تقاضا برای این خدمات پستی هم افزایش‌ یافته بود.

پانزی ادعا می‌ کرد که از این آربیتراژها می‌ توان تا ۴۰۰ درصد سود کسب کرد که کاملا قانونی هم بود. به‌خاطر پتانسیل بالای شیوه‌ پانزی، او از شغل خود استعفا داد و طرح کوپن‌ های IRC را دنبال کرد. در ابتدا چند بانک درخواست او برای تامین مالی پروژه‌ اش را رد کردند. این موضوع او را ترغیب کرد که با ایجاد یک شرکت سهامی، منابع موردنیاز خود را از مردم و همین‌طور دوستانش در بوستون جمع‌ آوری کند. او به همه قول می‌ داد که پولشان را در ۹۰ روز دو برابر خواهد کرد.

در پایان سال ۱۹۱۹ او موفق شد سرمایه لازم برای ایجاد شرکت مبادله اوراق بهادار را در ماساچوست، برای عملی کردن ایده IRC فراهم کند. در طول یک ماه ۱۸ سرمایه‌گذار درمجموع ۱۸۰۰ دلار به شرکت او سپردند. ماه بعد پانزی از پولی که از سرمایه‌ گذاران جدید دریافت کرده بود به آن‌ها سود پرداخت کرد. در طول زمان شرکت پانزی توسعه پیدا کرد و او کارمندانی را برای جذب سرمایه‌ گذاران جدید در نیوانگلند و نیوجرسی استخدام کرد.

به طور باور نکردنی، سه چهارم افسران پلیس بوستون در طرح پانزی سرمایه‌ گذاری کرده بودند. در همین زمان یک بانکدار کانزاسی هم ۱۰ هزار دلار به شرکت او سپرد. در اواخر ۱۹۲۰ او یک میلیون دلار را تنها در یک روز به دست آورد. به نوشته Smithsonian Magazine پانزی در طول ۸ ماه، ۱۵ میلیون دلار سرمایه جذب کرده بود. اگرچه این اعداد در بازارهای سرمایه‌ امروزی ناچیز به نظر می‌ رسد. اما آنچه طرح او را منحصر به‌ فرد می‌ کند توانایی جمع‌ کردن میلیون‌ها دلار در مدتی کوتاه است. چالز پانزی بدون هیچ سرمایه‌ ای و تنها با قرض گرفتن از دیگران ثروت زیادی را جمع کرده بود.

برنارد میداف

برنارد یا برنی میداف (Bernard Madoff) یک متخصص بازار مالی آمریکایی بود که بزرگ‌ترین طرح Ponzi تاریخ را اجرایی کرد. میداف در طول ۱۷ سال، هزاران سرمایه‌ گذار را فریب داد و ۶۴.۸ میلیارد دلار سرمایه جمع کرد. او در سال ۲۰۲۱ در حال گذراندن محکومیت ۱۵۰ ساله خود به‌ خاطر پول‌ شویی، کلاه‌ برداری مالی و چند اتهام دیگر، در زندان درگذشت.

میداف در سال ۱۹۶۰ شرکت خود با نام شرکت سرمایه‌ گذاری اوراق بهادار برنارد ال میداف را تاسیس کرد. این شرکت به یکی از بزرگ‌ ترین بازار سازهای آمریکا بدل شد و در طول این مدت هشت پرونده از طرف کمیسیون بورس و اوراق بهادار امریکا به خاطر بازدهی غیر معمول، علیه آن به جریان افتاده بود. با این‌ حال بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ بود که ماهیت واقعی شرکت میداف را آشکار کرد. در این سال سرمایه‌ گذاران تلاش کردند تا هفت میلیارد دلار از سرمایه‌ گذاری‌ های خود از صندوق شرکت را برداشت کنند. اما متوجه شدند که شرکت کلاه‌ بردار بوده و پولی برای برداشت وجود ندارد.

ازجمله افرادی که فریب میداف را خورده بودند می‌توان به کوین بیکن بازیگر، بنیاد خیریه‌ استیون اسپیلبرگ، کارگردان و بازیکن مطرح بیسبال، سندی کوفاکس اشاره کرد. بانک‌ ها و موسسات مالی هم تحت تاثیر قرار گرفتند. هولدینگ HSBC، بانک رویال اسکاتلند و هولدینگ نامورای ژاپن از نهادهای فریب‌ خورده بودند. علاوه بر این‌ها، بسیاری از مردم عادی هم از قربانیان فریب میداف بودند‌.

میداف در دادگاه اذعان کرد، وقتی در سال ۱۹۶۰ تصمیم به تاسیس این طرح گرفته بود، در نظر داشته است تا فقط مدت کوتاهی این کار را ادامه دهد‌. او در مارس ۲۰۰۹ گناهکار شناخته شد. برنی میداف در دادگاه اظهار پشیمانی کرده و عنوان کرد: « من آگاهم که به خیلی از مردم ازجمله خانواده‌ ام، نزدیک‌ ترین دوستانم، فعالین بازارهای مالی و هزاران نفری که پولشان طرح پانزی چیست؟ را به من سپرده بودند، عمیقا خسارت وارد کرده‌ ام. نمی‌ توانم بیان کنم چقدر به خاطر کاری که انجام داده‌ ام متاسفم.»

لو پیرلمن

لو پیرلمن یک تهیه‌ کننده موسیقی بود که در دهه نود به‌خاطر معرفی دو گروه محبوب بک استریت بویز Backstreet boys و NSYNC جایگاه بالایی در حرفه‌ خود کسب کرد. با این‌ حال جامعه در آن زمان متوجه نشد که پیرلمن یک طرح پانزی نیز ایجاد کرده است. پیرلمن به مدت دو دهه بانک‌ ها و مردم عادی را به سرمایه‌ گذاری در شرکت‌ هایی دعوت می‌ کرد که اصلا وجود خارجی نداشتند.

بعد از آنکه دو گروه NSYNC و بک استریت بویز به موفقیت‌ هایی جهانی دست پیدا کردند، سرمایه‌ گذاران زیادی ترغیب شدند تا در ثروتی که تهیه‌ کننده آمریکایی برای خود ایجاد می‌کرد، سهیم شوند. این موضوع مسیر پیرلمن جهت پیگیری طرح پانزی‌ اش را هموار کرد. او به‌ عنوان یک شیاد شروع به تشویق سرمایه‌ گذاران برای خرید سهام دو شرکت هواپیمایی کرد که فقط روی کاغذ وجود داشتند.

نهایتا در سال 2007 تحقیقات از پیرلمن شروع شد. او در ابتدا به مقامات فلوریدا گفته بود که تمام پول‌ ها را در یک شرکت با نام «پس‌ انداز آلمانی» سرمایه‌ گذاری کرده است. اما بررسی‌ ها نشان داد این شرکت هم تقلبی بوده است.

پیرلمن در سال 2008 به خاطر کلاه‌ برداری 300 میلیون دلاری از بانک‌ ها و سرمایه‌ گذاران، گناه‌ کار شناخته شد. او به اتهام دسیسه، پول‌ شویی و اعلام ورشکستگی دروغین به 25 سال زندان محکوم شده بود که در سال 2016 در زندان درگذشت.

طرح پانزی چیست

نام این طرح از شخصی به نام چارلز پانزی نشات گرفته است. او در سال ۱۹۲۰ برای اولین بار از این روش استفاده کرد البته این طرح توسط پانزی ابداع نشده و پیش تر، در رمان های چارلز دیکنز به این نوع مدل سرمایه گذاری اشاره شده بود چارلز پانزی بدون هیچ سرمایه ای و تنها با قرض گرفتن از یک صراف معتبر طرح خود را شروع کرد و طولی نکشید که به یکی از ثروتمندترین افراد آمریکا تبدیل شد به طوری که سراسر آمریکا او را می‌شناختند

طرح پانزی چیست؟

یک روش کلاهبردارانه در سرمایه گذاری است که در آن سودهای نامتعارف و تضمینی و همچنین با ریسک بسیار کم، به سرمایه گذاران وعده داده می‌شود در ابتدا برای جلب اعتماد بیشتر، از پول افراد جدید، سود افراد قدیمی پرداخت می‌شود تا سرمایه‌گذاران بیشتری جذب سیستم شوند. این طرح در نهایت به دلیل اشباع شدن و عدم وجود سرمایه‌گذار جدید نابود شده و معمولا کلاهبردار با مقدار زیادی پول متواری می‌شود

این طرح به این صورت است که سود سرمایه گذاران را از پول دیگر سرمایه گذاران تامین می‌کند، یعنی با پول سرمایه گذار جدید، سود سرمایه گذارهای قدیمی را می‌دهند، که این شباهت هایی با طرح های هرمی دارد که از سرمایه اولیه زیر شاخه های جدید، سود سر شاخه ها و افراد قدیمی را می‌دهند. بنابراین سود ارائه شده به سرمایه گذاران ماحصل یک فعالیت اقتصادی و یک سرمایه گذاری واقعی نیست!

چرخه اصلی در همه طرح‌های پانزی:

1- تبلیغات فریبنده

در ابتدا با تبلیغات کاذب (معمولا در اینترنت یا گروه‌های اجتماعی)، چند نفر جذب سیستم می‌شوند و مقدار کمی سرمایه‌گذاری می‌کنند. همچنین بعضی از طرح‌های پانزی روش‌های بازاریابی هم در پیش می‌گیرند که اگر یک کاربر عضو جدید وارد سیستم کند، سودش بیشتر خواهد شد.

2- واریز سودهای اولیه و جلب اعتماد

سودها به طور مرتب واریز می‌شود تا اعتماد بیشتری برای مبالغ بیشتر و سرمایه‌گذاران جدید جلب شود. این سودها یا با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید و یا از سرمایه اولیه طراح پرداخت می‌شود.

3- ورود حجم زیادی از سرمایه

پس از جلب شدن اعتماد افراد، موج عظیمی از سرمایه‌ به سیستم وارد می‌شود. سرمایه‌گذاران قدیمی هم پول بیشتری سرمایه‌گذاری کرده و حتی دوستان و آشنایان نزدیک خود را به طرح دعوت می‌کنند. در این مرحله تعصبات کورکورانه موجب می‌شود برخی از سرمایه‌گذاران، حتی اقدام به دریافت وام یا قرض سنگین و حتی فروش خانه یا اتومبیل خود کنند.

4- فروپاشی طرح

موارد 1 تا 3 چندین بار تکرار می‌شوند تا این‌که دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وجود نداشته باشد یا مقدار زیادی پول جمع شده باشد. پس از آن، طراح پول‌ها را برداشته و ناپدید می‌شود.

بیت‌کانکت – بزرگترین پانزی تاریخ ارزهای دیجیتال

بیت کانکت (Bitconnect) یک پلتفرم سرمایه‌گذاری و وام‌دهی ارزهای دیجیتال بود که در سال 2017 به شدت مطرح شد. ارز دیجیتال آن یعنی BCC با قیمت بیش از 500 دلار در رده‌های بالای بازار جا خشک کرده بود و صرافی‌های بسیار معتبری از آن پشتیبانی می‌کردند.

در ژانویه ۲۰۱۸، پس از بررسی نهادهای تنظیم کننده بر فعالیت‌های این سازمان و مشخص شدن کلاهبرداری پانزی، بیت کانکت فروپاشید. پس از خبر فروپاشی توکن BCC بیش از ۹۰ درصد ارزشش را در کمتر از چند ساعت از دست داد. در همان ماه ارزش این ارز دیجیتال از ۴۰۰ دلار به حدود ۷ دلار کاهش یافت و اکنون با قیمت صفر، یک ارز دیجیتال مرده به شمار می‌آید.

استخراج ارز دیجیتال در ربات‌های تلگرامی

ربات‌های تلگرامی هم از دیگر طرح‌های کلاهبرداری هستند که از هیچ برای سازندگان خود پول می‌سازند. وعده و نحوه کار این ربات‌ها معمولا به شرح زیر است:

کاربر در ربات عضو می‌شود و مقداری الماس برای شروع کار هدیه می‌گیرد. با آن الماس‌ها می‌توان دستگاه‌های استخراج مجازی در ربات خریداری کرد تا اقدام به ماینینگ بیت کوین کنند. برای بدست آوردن الماس‌های بیشتر شما چند راه دارید که مهترین آن‌ها این دو هستند:

• با استفاده از لینک عضوگیری، دوستان خود را دعوت کنید و الماس هدیه بگیرید
• با استفاده از بیت کوین، الماس بخرید

اما در این ربات‌های تلگرامی هیچ‌گونه استخراجی صورت نمی‌پذیرد و تنها کاربران را برای خرید بیشتر الماس مجاب به پرداخت بیت کوین می‌کند. کاربرانی هم که روش عضو‌گیری را انتخاب می‌کنند در نهایت برای برداشت مبالغ استخراج شده پیامی را مبنی بر اینکه زیر مجموعه شما حتما باید با بیت کوین الماس خریده باشند، دریافت می‌کنند. به این ترتیب برای دریافت سودها حتما باید زیر مجموعه شما خرید انجام دهد. این یک طرح پانزی بسیار پیشرفته است.

روایت تکرارشونده شرکت‌های هرمی

از روایت‌هایی که چندوقت یک بار در شکل‌های گوناگون فراگیر می‌شود امکان ثروتمند شدن سریع و یک شبه ره صد ساله رفتن است. احتمالا در دوره‌ای از زندگی درگیر یکی از این روایت‌ها شده‌اید یا شاهد دلبستگی دیگران به چنین روایت‌هایی بودید. شرکت‌های هرمی یکی از مشهورترین روایت‌های دنیای مدرن در این زمینه است. اما چرا این روایت پرتکرار ما را فریب می‌دهد؟

نویسنده: بشیر جاویدنیا

شرکت هرمی چگونه کار می‌کند؟

شرکت هرمی شامل یک شبکه سلسله‌مراتبی است که در آن هر فرد تعدادی زیرشاخه دارد. هر عضوی از این شبکه پولی وارد شرکت می‌کند به این امید که در آینده سودهای هنگفت به دست آورد. فرض کنید من عضو جدیدی از یک شرکت هرمی بشوم، اگر بتوانم افراد دیگر را قانع کنم که به عنوان زیرشاخه وارد سیستم شوند درصدی از پولی که این زیرشاخه‌ها به سیستم تزریق می‌کنند، به من تعلق می‌گیرد.

رابرت شیلر در کتاب اقتصاد روایی توضیح می‌دهد که روایت‌های قدرتمند معمولاً مانند یک اپیدمی عمل می‌کنند: در دوره‌ای بسیار فراگیر می‌شوند، پس از مدتی اثرشان کاهش می‌یابد، و سپس دوباره در دوره‌ای دیگر باز می‌گردند و شیوع پیدا می‌کنند. شرکت‌های هرمی هم از همین دست روایت‌های قرتمند است.
خلاصه کتاب اقتصادروایی را بشنوید.

شرکت‌های هرمی به ندرت کالای واقعی دارند. پایه‌اش بیشتر روی تمایل به سرمایه‌گذاری است. البته برخی از آنها نوعی شبه-کالا مثل اشیای لوکس، زیورآلات یا ساعت می‌فروشند البته نه به قیمت واقعی کالا. از این جهت شرکت‌های هرمی نوعی طرح یا ترفند پانزی (Ponzi scheme) هستند. حالا این طرح پانزی چیست؟

طرح پانزی چیست؟

طرح پانزی نوعی روش کلاهبرداری است. نخستین بار چارلز پانزی از این روش استفاده کرد. ماچرا اینطور بود که پانزی یک شرکت سرمایه‌گذاری تاسیس کرد و وعده داد که پول سرمایه‌گذاران را در مدت 90 روز 2 برابر می‌کند. شیوه کار پانزی این بود که سود وعده داده شده را از طریق اصل پول سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌کرد. یعنی در عمل سرمایه‌گذاری واقعی صورت نمی‌گرفت و فقط افرادی که زودتر سرمایه‌گذاری کرده بودند می‌توانستند از محل پول سرمایه‌گذاران جدید سودهای وعده داده شده را برداشت کنند. این باعث می‌شد شهرت شرکت پانزی روز به روز بیشتر شود و سرمایه‌گذاران بیشتری جذب کند زیرا اینطور به نظر می‌رسید که شرکت واقعاً می‌تواند به وعده 2 برابر کردن پول سرمایه‌گذاران عمل کند.

البته این کار نمی‌توانست تا ابد ادامه پیدا کند و نهایتاً با تحقیقات برخی روزنامه‌نگاران معلوم شد که شرکت ورشکسته است. پانزی مدت کوتاهی در زندان بود و سپس ناپدید شد تا اینکه 10 سال بعد باز از طریق ایده‌ای مشابه در فلوریدا دست به کلاهبرداری گسترده‌ای زد.

طرح‌های پانزی یا هرمی ذاتاً ناپایدار و مستعد فروپاشی هستند. در واقع سیستم تنها تا زمانی که میزان پول ورودی بتواند جریان خروجی پول را تامین کند می‌تواند به کار خود ادامه می‌دهد و به محض اینکه جریان تصاعدی اضافه شدن افراد جدید متوقف شود فرو خواهد ریخت.

مثلا اگر تعداد زیرشاخه‌های هر فرد ۴ نفر باشد و نفر اول 10 لایه زیرشاخه داشته باشد به تعداد یک میلیون نفر می‌رسیم. بنابراین پس از مدتی افراد جدیدی که قصد دارند زیرشاخه بگیرند با افرادی روبه‌رو می‌شوند که یا قبلاً عضو شده‌اند و یا قبلاً به آنها پیشنهاد داده شده و رد کرده‌اند. در این زمان جذب عضو جدید دیگر ممکن نیست و سیستم طرح پانزی چیست؟ با اشباع و سقوط مواجه می‌شود. به همین دلیل طرح‌های پانزی و هرمی در اکثر کشورها غیرقانونی هستند.

حتی در یک طرح هرمی کوچک هم در صورت فروپاشی اکثریت بازنده خواهند بود: 127 برنده ، 896 بازنده

بازاریابی شبکه‌ای چه ارتباطی به شرکت‌های هرمی دارد؟

با رواج روایت‌هایی از این دست، برخی شرکت‌های تولیدکننده کالا به این فکر افتادند که از ساختار شبکه‌ای و هرمی برای فروش محصولاتشان استفاده کنند. معروف است که نخستین بار یک دوچرخه‌سازی روسی از این ایده استفاده کرد و برنامه‌ای ترتیب داد که اگر کسی بتواند 4 مشتری جدید معرفی کند می‌تواند دوچرخه را به جای ۵۰ روبل با 10 روبل بخرد.

تفاوت اصلی بازاریابی چندلایه یا شبکه‌ای با شرکت‌های هرمی در وجود یک محصول مشخص و دارای ارزش واقعی است. در بسیاری کشورها این نوع بازاریابی غیرقانونی نیست مگر اینکه مشخص شود وجود محصول تنها پوششی برای همان ترفندهای پانزی و کلاهبردرانه بوده. یعنی همان کالای لوکسی که با ارزش واقعی فروخته نمی‌شوند.

دو نمونه از شرکت‌هایی که در سال‌های اخیر توسط کمیسیون طرح پانزی چیست؟ تجارت فدرال آمریکا (FTC) به انجام فعالیت‌های غیرقانونی در پوشش بازاریابی شبکه‌ای محکوم شده‌اند هربالایف (Herbalife) و ادووکر (Advocare) هستند که هر دو در زمینه مکمل‌های غذایی و رژیمی فعالیت می‌کنند.

ماهیت بازاریابی شبکه‌ای نیز مانند شرکت‌های هرمی ناپایدار است. در اینجا هم معمولا لایه‌های پایین هرم دیگر نمی‌توانند محصول را بفروشند، زیرا بازار اشباع شده. در واقع شرکت با انبوهی از فروشندگان رو به رو است که قصد دارند محصولات را به خریداران عرضه کنند اما همه خریداران بالقوه، فروشنده شده‌اند.

چرا این روایت پرتکرار ما را فریب می‌دهد؟

روایت موفقیت ناگهانی و ثروتمند شدن یک شبه روایت بسیار قدرتمندی است که به تناوب و در شکل‌های مختلف شیوع پیدا می‌کند. برای مقابله با اثرات مخرب چنین روایت‌هایی شاید بهترین راه این باشد که روایت متفاوتی از موفقیت و معنای زندگی ترویج کنیم. روایتی که در آن درآمد بیشتر نقش کمتری داشته باشد در تعریف کامیابی و موفقیت. شما چه روایت‌های قدرتمندی در مورد موفقیت و معنای زندگی سراغ دارید؟

حتما شنیدین که می‌گن افزایش قیمت سکه و ارز حبابه، با معرفی بیت‌کوین هم گروهی گفتند که رشد قیمتش یک بیشتر بخوانید

جرمی ریفکین در کتاب «هزینه نهایی صفر» که خلاصه‌اش را در اپیزود 53 بی‌پلاس تعریف کردیم ایده‌هایی در مورد تغییر بیشتر بخوانید

حتماً اسم ماشین‌های خودران را شنیده‌اید. این ماشین‌ها امروز در صدر اخبار دنیای تکنولوژی هستند. گوگل و تسلا هم بر بیشتر بخوانید